Η φλεγμονή των εσωτερικών γυναικείων οργάνων αναφέρεται ως εξαρτηματίτιδα. Στη γυναικολογία, ο όρος περιγράφει τη φλεγμονή των σαλπίγγων και των ωοθηκών. Εάν επηρεάζεται μόνο η σάλπιγγα, πρόκειται για σαλπιγγίτιδα. Δεδομένου ότι η ωοθήκη ουσιαστικά δεν είναι απομονωμένη, αλλά σε άμεση επαφή με τις σάλπιγγες, η φλεγμονή είναι κυρίως αποτέλεσμα της φλεγμονής των σαλπίγγων και χρησιμοποιείται γενικά ο όρος Πυελική Φλεγμονή. Μπορεί να είναι μονήρης ή αμφοτερόπλευρη και να περιλαμβάνει ταυτόχρονα λοίμωξη του τραχήλου της μήτρας (τραχηλίτιδα), του ενδομητρίου (ενδομητρίτιδα) ή ακόμα και αποστηματικές συλλογές στην σάλπιγγα ή στις ωοθήκες.
Η λοίμωξη αναπτύσσεται συνήθως από βακτήρια (συμπεριλαμβανομένων των Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae) που «ανεβαίνουν» από την κάτω γεννητική οδό και μπαίνουν στο εσωτερικό της μήτρας και των σαλπίγγων (ανιούσα λοίμωξη). Μια διαταραγμένη μικτή χλωρίδα από τον κόλπο, π.χ. ως μέρος μιας βακτηριακής κολπίτιδας μπορεί να είναι η αιτία. Συχνά υπάρχει επίσης κάποιο Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενο Νόσημα (ΣΜΝ).
Τα συμπτώματα της οξείας φάσης είναι αιφνίδιος, σοβαρός πυελικός πόνος, πυρετός και έντονο αίσθημα κακουχίας. Η πορεία της πυελικής φλεγμονής μπορεί να είναι χρονία και να βλάψει σοβαρά την ποιότητα ζωής της γυναίκας.
Υπάρχει κίνδυνος στειρότητας ή χρόνιου πυελικού πόνου. Ωστόσο, η γρήγορη έναρξη της θεραπείας μπορεί συνήθως να αποτρέψει τόσο τις οξείες επιπλοκές όσο και τη μετάβαση σε ένα χρόνιο στάδιο. Πρώτα απ ‘όλα, η από του στόματος αντιβιοτική θεραπεία χρησιμοποιείται συνήθως για την καταπολέμηση της λοίμωξης – λαμβάνοντας υπόψη την πιθανή αντίσταση στα αντιβιοτικά και την ειδική παθογόνο θεραπεία. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να γίνεται η γυναικολογική εξέταση σε τακτική βάση, διότι αρκετές φορές η λοίμωξη που μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές, είναι ασυμπτωματική. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο γυναικολόγος μπορεί να διαγνώσει τη νόσο έγκαιρα, μέσω ενός λεπτομερούς ιστορικού, της γυναικολογικής εξέτασης και τυχόν λήψης καλλιεργειών απο το κολπικό υγρό.
Αίτια
Περίπου το 70% της φλεγμονής προκαλείται από χλαμύδια ή γονόκοκκους. Συχνά υπάρχουν επίσης μικτές λοιμώξεις, για παράδειγμα με σταφυλόκοκκους, στρεπτόκοκκους, κολοβακτηρίδια. Η νόσος μπορεί σπάνια να προκληθεί από το Mycobacterium tuberculosis στο πλαίσιο της φυματίωσης.
- Τρόπος μετάδοσης των μικροβιακών παραγόντων
Σε μια ανιούσα λοίμωξη, τα παθογόνα ανεβαίνουν από τον κόλπο μέσω της μήτρας και φθάνουν στις σάλπιγγες, μέσω της σεξουαλικής επαφής. Επιπλέον, πρέπει να υπάρχουν συνθήκες που επιτρέπουν την υπέρβαση φυσικών φραγμών όπως ο εξωτράχηλος και ο ενδοτράχηλος.
Μία κατιούσα λοίμωξη παρατηρείται όταν τα παθογόνα από φλεγμονώδη γειτονικά όργανα, όπως την σκωληκοειδή απόφαση, «κατεβαίνουν» πάνω στη σάλπιγγα. Αυτό συμβαίνει είτε μέσω άμεσης επαφής μεταξύ των δύο οργάνων είτε μέσω της λεμφικής οδού.
Μια λοίμωξη μέσω της κυκλοφορίας του αίματος (αιματογενής λοίμωξη) είναι χαρακτηριστική και προκαλείται από το Mycobacterium tuberculosis στο πλαίσιο της φυματίωσης.
Παράγοντες κινδύνου
- Νεαρή ηλικία (ειδικά μεταξύ 15 και 25 ετών)
- Συχνοί σεξουαλικοί σύντροφοι αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης αφροδισιακών παθήσεων όπως χλαμύδια ή γονόκοκκους (και άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα παθογόνα όπως σύφιλη, HIV, ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων και ο ιός της ηπατίτιδας Β).
- Η χρήση ενδομήτριων σπειραμάτων για αντισύλληψη αυξάνει τον κίνδυνο για ανιούσες μολύνσεις από τον κόλπο. Ο κίνδυνος αυξάνεται ειδικά τους πρώτους μήνες μετά την τοποθέτηση.
- Το κάπνισμα αλλάζει και επιδεινώνει τη σύνθεση της βλέννας στον τράχηλο, η οποία είναι ένα φυσικό εμπόδιο κατά των παθογόνων.
- Σακχαρώδης διαβήτης μή καλά ρυθμισμένος ή μή διαγνωσμένος
- Κολπικές πλύσεις που αλλοιώνουν την φυσιολογική κολπική χλωρίδα
- Σε χειρουργικές επεμβάσεις στην μήτρα όπως απόξεση, τα παθογόνα μπορούν να εισέλθουν στη μήτρα και να εξαπλωθούν στις σάλπιγγες.
- Οι προηγούμενες φλεγμονές των σαλπίγγων ενέχουν κίνδυνο υποτροπής.
Η καλή σεξουαλική και προσωπική υγιεινή μπορεί να αποτρέψει την πυελική φλεγμονή σε μεγάλο βαθμό: Δεδομένου ότι κολπικές φλεγμονές αποτελούν την πιο κοινή αιτία, συνιστάται η χρήση προφυλακτικών για την πρόληψη σεξουαλικά μεταδιδόμενων λοιμώξεων.
Κλινική εικόνα
Σε μερικές περιπτώσεις δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου σημάδια ασθένειας, έτσι ώστε η νόσος να παρατηρείται μόνο κατά τη διάρκεια μιας εξέτασης ρουτίνας από τον γυναικολόγο.
Η σαλπιγγίτιδα, που συχνά προκαλείται από χλαμύδια, εμφανίζει λίγα συμπτώματα. Εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία, οδηγεί συχνά σε προβλήματα στειρότητας. Τις περισσότερες φορές, η οξεία φλεγμονή εκδηλώνεται με ξαφνική έναρξη έντονου πόνου στην κάτω κοιλιακή χώρα. Το κοιλιακό τοίχωμα είναι διογκωμένο, τεταμένο και πολύ ευαίσθητο στην πίεση (περιτοναϊκός ερεθισμός). Η γενική εικόνα επηρεάζεται σοβαρά: Οι ασθενείς έχουν πυρετό άνω των 38 ° C και υποφέρουν από ναυτία και επεισόδια εμέτων. Συχνά υπάρχει μια πυώδης, έντονα δύσοσμη κολπική έκκριση. Η ασυνήθιστη κολπική αιμορραγία είναι ένα άλλο πιθανό σημάδι εξαρτηματίτιδας. Καθώς η ασθένεια εξελίσσεται, η σάλπιγγα είναι πρησμένη και εξαιρετικά ευαίσθητη στην αμφίχειρη γυναικολογική εξέταση.
Εκτός από αυτό το οξύ στάδιο, υπάρχει επίσης ένα χρόνιο στάδιο – όταν τα συμπτώματα επιμένουν ή επαναλαμβάνονται μετά την υποχώρηση της οξείας φλεγμονής. Αυτό οφείλεται σε επίμονη φλεγμονή εάν η θεραπεία είναι ανεπιτυχής ή καθυστερημένη.
Οι συμφύσεις μεταξύ των σλπίγγων και των γειτονικών οργάνων μπορούν να προκαλέσουν χαρακτηριστικό πόνο στην πλάτη, ο οποίος εμφανίζεται ιδιαίτερα συχνά μετά τη σεξουαλική επαφή. Ωστόσο, πολλες ασθενείς παραπονιούνται επίσης για δυσκοιλιότητα, αέρια, πόνο ή ακανόνιστη εμμηνόρρυσία.
Διάγνωση
Η διάγνωση μιας πυελικής φλεγμονής ξεκινά με τη λήψη απο τον γυναικολόγο ενος λεπτομερούς ιστορικού και τη γυναικολογική εξέταση. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης από τον γυναικολόγο συχνά μπορούν ήδη να προσδιοριστούν αλλαγές, όπώς ένας τυπικός πόνος στην αμφίχειρη γυναικολογική εξέταση. Η ασυνήθιστη κολπική έκκριση είναι χαρακτηριστική. Η οξεία φλεγμονή των σαλπίγγων εμφανίζεται σχεδόν πάντα μαζί με τραχηλίτιδα. Για την ανίχνευση του παθογόνου, ένα επίχρισμα λαμβάνεται από τον τράχηλο και εξετάζεται απευθείας κάτω από το μικροσκόπιο. Η ασυνήθιστη απόρριψη από τον κόλπο και τον τράχηλο είναι χαρακτηριστική της αδενίτιδας. Η οξεία φλεγμονή των σαλπίγγων εμφανίζεται σχεδόν πάντα μαζί με τραχηλίτιδα. Για την ανίχνευση του παθογόνου, ένα επίχρισμα λαμβάνεται από τον τράχηλο και εξετάζεται απευθείας κάτω από το μικροσκόπιο.
Η λαπαροσκόπηση, επιτρέπει την άμεση εκτίμηση της πυέλου και των γειτονικών οργάνων και, εάν είναι απαραίτητο, το άνοιγμα και το ξέπλυμα μιας κοιλότητας αποστήματος (συλλογή πύου). Επιπλέον, υλικό για την ανίχνευση παθογόνων μπορεί να ληφθεί απευθείας από την επιφάνεια των σαλπίγγων.
Θεραπεία
Λόγω του κινδύνου στειρότητας, η λοίμωξη πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα και με συνέπεια. Στην περίπτωση λοιμώξεων, ο σύντροφος πρέπει επίσης να υποβληθεί σε θεραπεία προκειμένου να αποφευχθούν οι λεγόμενες λοιμώξεις πινγκ πονγκ, δηλαδή συνεχής αμοιβαία επανεμφάνιση. Σε κάποιες περιπτώσεις η νοσηλεία μπορεί να είναι απαραίτητη. Χρειάζεται συνήθως μία έως δύο εβδομάδες για να υποχωρήσει η οξεία φλεγμονή.
Η θεραπεία έγκειται στην χορήγηση κατάλληλου αντιβιοτικού σχήματος, λαμβάνοντας υπόψιν το αποτέλεσμα της καλλιέργειας από την λήψη κολπικού υγρού. Εκτός από τα αντιβιοτικά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και αντιφλεγμονώδη φάρμακα που ανακουφίζουν τον πόνο. Η χρήση κορτικοειδών όπως η πρεδνιζολόνη είναι αμφιλεγόμενη. Τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα και τα κορτικοστεροειδή μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση των οξέων συμπτωμάτων, αλλά δεν βοηθούν τις εστίες φλεγμονής να επουλωθούν καλύτερα.
Η χρήση πάγου στην κάτω κοιλιακή χώρα όχι μόνο ανακουφίζει τον πόνο αλλά εξουδετερώνει επίσης τη σχετιζόμενη με τη φλεγμονή αύξηση της ροής του αίματος και έτσι εμποδίζει τη φλεγμονή να εξαπλωθεί περαιτέρω. Η δίαιτα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο ελαφριά και επίσης πλούσια σε υγρά. Αφού υποχωρήσει το οξύ στάδιο, από την εφαρμογή κρύου, η οποία είχε ως στόχο τη μείωση της ροής του αίματος στην περιοχή της φλεγμονής, ενδείκνυται η χρήση θερμών επιθεμάτων, η οποία προκαλεί ήπια αύξηση της ροής του αίματος. Αυτό είναι χρήσιμο για τη διάσπαση του φλεγμονώδους ιστού και την εξουδετέρωση των επακόλουθων ουλών. Εάν η μετάβαση στα θερμά επιθέματα γίνεται πολύ νωρίς, υπάρχει κίνδυνος υποτροπής.
Εάν τα προαναφερθέντα συντηρητικά μέτρα δεν είναι επιτυχημένα, πραγματοποιείται χειρουργική θεραπεία. Στο οξύ στάδιο, αυτό είναι πάντα απαραίτητο εάν υπάρχουν επιπλοκές με τη μορφή της λεγόμενης οξείας κοιλιάς. Αυτές περιλαμβάνουν φλεγμονή του περιτοναίου (περιτονίτιδα), εντερική απόφραξη (ειλεός) ή σκωληκοειδίτιδα. Εάν έχουν σχηματιστεί αποστήματα στην κοιλιακή κοιλότητα, πρέπει να αφαιρεθούν το συντομότερο δυνατό με παρακέντηση. Στο χρόνιο στάδιο, οι επεμβάσεις είναι απαραίτητες εάν, παρά τα συντηρητικά μέτρα θεραπείας, δεν μπορεί να επιτευχθεί ανακούφιση από τα συμπτώματα. Τότε μπορεί επίσης να είναι απαραίτητο να αφαιρεθούν οι σάλπιγγες, οι ωοθήκες και η μήτρα μαζί για να επιτευχθεί ελευθερία από τα συμπτώματα.
Πρόγνωση
Εάν η θεραπεία είναι γρήγορη και επιτυχής, η πρόγνωση είναι καλή: οι περισσότερες ασθενείς είναι χωρίς συμπτώματα μετά από συντηρητική θεραπεία. Επιπλοκές προκύπτουν όταν η φλεγμονή εξαπλώνεται σε γειτονικά όργανα και προκαλούνται συμπτώματα οξείας κοιλίας, όπως περιτονίτιδα, εντερική απόφραξη ή σκωληκοειδίτιδα. Εάν η νόσος μετατραπεί σε χρόνιο στάδιο, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παρατεταμένα συμπτώματα για όσους επηρεάζονται και μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα, εγκυμοσύνες εκτός της μήτρας (εξωμήτρια εγκυμοσύνη) και χρόνιο πυελικό πόνο.